Ontwikkeling van saaie tuin naar voedselbos (deel 1)

Hoe het begon
Tien jaar geleden kochten we ons huis in Rotterdam. Een huis met een behoorlijke voortuin en een lel van een achtertuin. De vorige eigenaar hield denk ik van steen in elke vorm en maat en van het beheersen van ‘naar of woekerend groen’. Zo lag er grind in de voortuin en ook in een groot deel van de achtertuin, lagen er veel grindtegels en ook als je in de aarde ging graven kwam je zo’n 20 cm onder de grond vele tegels, klinkers en brokken grind tegen, om het maar niet te hebben over worteldoek. Hoewel de tuin groot was waren er niet veel bijen of vlinders en eigenlijk ook niet veel planten.. Er stond bamboe in bakken, wat seringen, een mooie camelia en verder vooral woekerende sieraardbei en een partij heesters die zich kenmerkten door de volgende aspecten: groot, taai, wintergroen, onwelriekend en niet kleurig. Het mooiste en meest bijzondere aan de tuin waren de bomen. Groot, heel oud en heel hoog: populieren, elzen en esdoorns. De grond van onze tuin was kei en keihard. Grote blokken uitgedroogde klei. Onder het grind zat geen aarde alleen maar meer grind.

Onze tuin in het tweede jaar na aankoop.

In de loop der jaren is onze tuin veranderd en momenteel is op bijna elke vierkante meter een veelheid aan planten te vinden. Sommigen komen van oorsprong uit de winkel maar de meesten niet. Veel winkelplanten werden namelijk binnen enkele dagen of weken opgegeten door de slakken, stonden te warm of te koud, te tochtig of te droog.

Wat er in de afgelopen jaren wel is komen te staan? Blijkbaar de planten die zich van nature goed voelden in de tuin, degenen die zijn aan komen waaien, de stekjes die het overleefden en zelfs sommige tuincentrumplanten die na een winter in de compostbak ineens wél zin kregen om zich te vestigen zoals ijzerhard en klaproos. En niet alles in onze tuin wordt door tuincentra gezien als ‘mooie plant’. In onze tuin staan veel groenbemesters, geneeskrachtige planten en waardbloemen die zichzelf keer op keer aanleveren en zeer weinig onderhoud nodig hebben. Denk bijvoorbeeld aan longkruid, paardenbloem, hondsdraf, allerlei soorten wilde geranium, dovenetel, nagelkruid, munt, daslook,steenbreek, wilde hyacinth, sedum, akelei, lisdodden, naaldbomen, grassen etc. En zelfs drie dadelpalmen die zijn gaan groeien nadat ik achteloos wat pitten in de tuin gespuugd had.

zevenblad tussen herfst- en zomerframboos, zenegroen, bamboe en papyrusgras, kaasjeskruid, met daarachter wat verdwaalde uitlopers van de zwarte els en bamboestengels.

We kochten kippen om de kleigrond los te laten woelen, de slakkeneitjes en kleine slakken op te eten, ons te helpen met het onkruid en met de mest de op sommige plekken zeer schrale bodem een impuls te geven. En gewoon omdat ik kippen briljant grappige beesten vind en ze bij ons een luxe leven konden krijgen. De kippen leggen ook eieren, en ja, die eet ik. De kippen zelf niet. Ook geen andere kippen of dieren uit het winkelschap trouwens.

Als je nu een schep zet in het grind van de voortuin dan schep je nog steeds stenen, dat klopt. Maar ook aarde. Toch heb ik daar nooit aarde gestort. De planten die er wel groeiden in het grind, de pioniersplanten zoals robertskruid, nagelkruid, brede weegbree en spurrie, heb ik toen ze uitgebloeid waren in kleine stukjes geknipt en ingeharkt. Ook woonden de kippen een paar lentes achter elkaar steeds een paar dagen in de voortuin, woelden daar alles om en verbeterden de grond met hun mest. Dat bleek genoeg. Lavendel (de kleine struikjes zijn nu groot) doet het nu goed op ons grind, en grassen, dadelpalm en allerlei soorten rotsbloemetjes.

Een stuk van de voortuin met zoals je ziet, alles in het grind

Ook de documentaire ‘ My biggest little farm’ en recent de documentaire ‘Kiss the ground’ hebben veel indruk gemaakt. Gaandeweg verbeterden we de grond door steeds het zaagsel van gezaagde houtstammen, zand uit andere delen van de tuin, koffiedik en eierschillen te mengen met de kleigrond. Uiteindelijk lukte het om er gras te laten groeien. We legden regentonnen aan om meer water op te vangen en we maakten ‘ruige hoekjes’ voor woel- en spitsmuizen, mollen, egels en ja sorry, ook ratten, die wonen nu eenmaal bij het water. Voor de ratten strooi ik geen gif. Ze hebben hun eigen natuurlijk vijanden; onze kat en de uilen achter ons huis. Zonder ratten en muizen ook geen uilen. ’s nachts hoor ik de uilen naar elkaar roepen en dan denk ik dat ze ook wel een rat of twee verschalken.

De bomen die ziek of echt gevaarlijk waren lieten we met pijn in ons hart kappen. We verwerkten ze tot bankjes, tafels, en snippers en we lieten stukken liggen die werden gevonden door sluipwespen en slakken.

Dakpannen verwerkt tot moestuinhekje met daarboven gevlochten wilgentakken

De kennis om natuur te creëren had ik niet van mezelf. De kennis over het leven met een tuin wel. Mijn ouders hebben een grote tuin en zijn daar altijd in bezig. De liefde voor de natuur, voor alles wat groeit en bloeit heb ik van kinds af meegekregen. Als jong kind leerde ik al knopen maken van de uitgebloeide stelen van narcissen en sneeuwklokjes. Zo stierf het blad langzaam af en kwam er ruimte en licht voor de volgende plantjes om op te komen.

2022: een stukje van het midden van de tuin met verschillende grassen, bosbes, boshyacinthen, jasmijn, grote maagdenpalm, kruisbes, rode kruisbes, dadelpalmen, een hibiscus, hazelnotenboom, perzikenboom, perenboom, kamperfoelie, kersenboom, prikneus, zevenblad, citroenmelisse, paardenbloem, en dovenetel.

Ik leerde het boek ‘buiten de perken’ van Romke van der Kaa kennen. Hierin legt hij onder ander andere uit dat het belangrijk is om met de natuur mee te werken. Om planten te kiezen die passen bij het ritme van je tuin, de weersomstandigheden, de grond, de stand van de wind, de ligging van je huis. Natuurlijk kan je je grond verbeteren, maar je kunt geen kleigrond maken van zandgrond en andersom lukt ook niet gemakkelijk. En het grind weghalen? Dat was geen optie. Zo. veel. grind. Planten vinden die groeien in grind. Dat had zin.

Mij heeft het ook zeer geholpen om anders te kijken naar onkruid, eigenlijk om het helemaal niet meer te bestempelen als onkruid maar meer als planten die op een bepaalde plek meer of minder gewenst zijn. Zo hebben wij bijvoorbeeld zevenblad in onze tuin. Voor veel tuinbezitters een nachtmerrie. Ik lig er niet wakker van. Weet je bijvoorbeeld dat zevenblad heel erg gezond is? Dat de plant al gebruikt werd door de oude Romeinen voor de behandeling van reuma en jicht? Dat zevenblad meer vitamine C bevat dan welke verse sla dan ook? En dat als je het aandurft om zevenblad tot bloem te laten doorgroeien zij prachtige witte schermbloemen geeft waar insecten heel blij van worden? Wist je dat dovenetel, bijvoorbeeld de gele variant, prachtige gele lipbloemen heeft waar de hommels van smullen en die heel vroeg bloeit? We hebben bij ons in de tuin meerdere fruitbomen staan met bloesem. Maar welke bloemen worden het vaakst bezocht? De dovenetel. Geen Roundup erop, maar koesteren die bloemen! Want daarna zijn de bijen zo vriendelijk om dan ook nog even je fruitbloesems te bezoeken, als ‘sloom’ toetje. En dat geeft die appels of kersen waar we zo van houden.

hommel op de gele dovenetel. Verder zie je sedum, gras, een spruit van de springbalsemien, een uitgebloeide spriet van een sneeuwklokje en de aarde die wordt gecreëerd door onze kippen, composthoop en twee wormenhotels.

In de afgelopen tien jaar hercreëerden we niet alleen een tuin. We creëerden natuur, met een grote biodiversiteit, een gezondere grond, en veel meer dieren, insecten en planten. Meer natuur is nodig, dat weten we allemaal. En jij kan het ook.

Wat wil ik je vertellen met dit verhaal? Niet dat je een grote tuin nodig hebt om een groot verschil te maken, maar wel dat bij élke stoeptegel die jij uit je tuin haalt, elke pot die je vult met goede aarde en biologisch plantenzaad, je een verschil kan maken voor de biodiversiteit in je tuin, balkon of groenstrook. Dat je na kunt denken over wat je laat groeien en met welk doel. Ik hoop je met de komende blogs daartoe te inspireren. Laat je weten of me dat lukt?

In deel 2 zal ik weer wat vertellen over de tuin en laat ik je zien waarom ik geen moestuin met rechte rijtjes groenten heb.

Geef een reactie